Organisatie
Stichting Vrienden van de Beiaard
Stichting Vrienden van de Beiaard Walcherenlaan 17 5691 ZV Son
Tel. 0499-47 37 08 e-mailadres c.nooijen@chello.nl
Informatie over het gemeentelijk carillon van Son en Breugel per 1-4-2021
De renovatie van de Toren is gereed. Het Carillon is voorzien van een nieuw klavier en pedaal in een gloednieuwe goed geïsoleerde speelcabine op de 2e zolder. Tevens is de computer die zorgt voor het Automatisch Speelwerk vernieuwd. De oefencabine is eveneens geïsoleerd en van nieuwe vloerbedekking voorzien.
1. Inleiding
Klokken, luidklokken en carillons zijn al eeuwenlang sfeer bevorderend in het centrum van steden en dorpen. Carillonklanken worden ervaren als een aangename aanvulling op de bekende straatgeluiden, scheppen een vertrouwde sfeer voor het winkelend publiek en veraangenamen het verblijf op de horecaterrassen. Voor de schenkers van de klokken is bovendien de levensduur aantrekkelijk: ze gaan eeuwenlang mee. Hun naam staat dus eeuwenlang ingegoten op de klok. Een carillon is meestal voorzien van een automatisch speelwerk dat overdag (soms ook s nachts) elk kwartier of elk halfuur een muziekcompositie laat horen. In heel veel plaatsen in Nederland wordt het ook op vaste tijden handmatig bespeeld door een beroepsmusicus. In het algemeen gedurende een uur. Veelal tijdens de weekmarkt. In Son bestaat ook al vanaf het begin in 1975 een groep van amateurspelers, die tezamen 75 maal per jaar de beiaard bespelen.
Bij de herinrichting van het Sonse dorpscentrum heeft de toren een meer prominente plaats gekregen in het centrum. Het verkeerslawaai in de kom van Son is door de openstelling van de A50 aanzienlijk verminderd, waardoor het carillon veel beter tot zijn recht komt. Bovendien zijn het Raadhuisplein en het Kerkplein het centrum van culturele activiteiten geworden. Bovendien is het werk om het gebouw van de voormalige Sint Petrus Banden Kerk te verbouwen tot tot Dorpshuis in 2020 gestart. Het terras van dit Dorpshuis ligt zowat onder de Toren.
2. Geschiedenis
Het carillon (de beiaard) bevindt zich in de gerestaureerde Kempische toren, die behoorde bij de in 1958 afgebrande kerk van St Petrus Banden die dateert van omstreeks 1460. Om meer dan een `stille getuige van voorbije glorie` te hebben, heeft de bevolking aan de gemeente bij gelegenheid van het gereedkomen van de restauratie een carillon geschonken. In het Sonse gemeentehuis bevindt zich de oorkonde van de ingebruikneming met de namen van de schenkers van de klokken. De beiaard is door Klokkengieterij Petit en Fritsen te Aarle Rixtel gegoten en geïnstalleerd in Son in 1975. De benodigde gelden voor de klokken zijn destijds bijeengebracht door de bevolking van Son en Breugel, de middenstand en de grotere bedrijven. De toren is een van de slechts zes in Son en Breugel gelegen monumenten die ressorteren onder de Rijksmonumentenzorg.
In 2002 zijn 2 nieuwe basklokken geïnstalleerd, welke zijn geschonken door de Rabobank Nuenen-Son en Breugel ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de bank in 2001.
Vanaf 31 december 2008 is een modern automatisch speelwerk geïnstalleerd, waardoor overdag elk kwartier een muziekstukje klinkt (maximaal ca 1 minuut), dat door vorige beroepsbeiaardier Bremer speciaal gearrangeerd is voor de Sonse Toren. Een computergestuurd systeem beweegt daartoe met luchtdruk dezelfde toetsen als waarmee de handbespeling geschiedt. Er zijn dus voor de automatische bespeling geen hamers meer aangebracht op de buitenkant van de klokken. Dit nieuwe systeem klinkt daardoor veel muzikaler.
Behalve tijdgebonden melodieën voor Sinterklaas, Kerst en Koningsdag bestaat de muziek van de ongeveer 130 arrangementen voornamelijk uit Nederlandse volksliedjes (50%), iets oudere populaire songs van Nederlandse zangers, van de Beatles, filmmuziek e.d. (20%) en veelal bekende, vrolijke klassieke highlights (30%). Op de hele en halve uren klinkt een wat langere melodie, kort vóór de slag van het uurwerk. Per dag in totaal 22 minuten muziek, verdeeld over 44 maal per dag van 09.15 tot 20.00 uur.
De vaak sprankelend gearrangeerde muziekstukjes worden random uit het bestand gekozen, zodat er geen sleetsheid optreedt voor de luisteraar.
Tijdens de handbespeling en evenementen op het kerkplein wordt het speelwerk onderbroken.
Door de installatie van het automatisch speelwerk is het carillon in het Sonse dorpscentrum nu prominent aanwezig en is de toren meer tot leven gewekt.
3. Technische gegevens
De toren en het carillon zijn eigendom van de gemeente. Het aantal klokken bedraagt 50 met een totaalgewicht van 4.450 kg. De zwaarste klok weegt 778 kg, de lichtste 7,5 kg. Drie zware voormalige luidklokken zijn opgenomen in het Carillon. Nagenoeg alle klokken zijn op aangeven van de schenkers voorzien van hun namen of andere teksten. In de toren is op de eerste zolder een oefencabine voor de amateur-spelers met een oefenklavier dat verbonden is met xylofoonplaatjes.
4. Bespelingen
Deze vinden het gehele jaar door plaats op de 1e en 3e donderdag van de maand van 13.00 tot 14.00 uur tijdens de markt door de vaste beroepsbeiaardier. Op zaterdagmiddag van 12.00 tot 13.00 uur en op de 2e, 3e en eventueel 5e donderdag van de maand, evenals op bijzondere dagen als de Sinterklaasintocht, Koningsdag, Kerstmis, ter opluistering van muzikale en kunstzinnige activiteiten op het kerkplein en het daaraan gelegen Vroonhovenpark en op speciaal verzoek, wordt de beiaard bespeeld door een van de 5 amateur-beiaardiers, die afkomstig zijn uit Son en Breugel (3), uit Valkenswaard (1) en uit Berghem (1). In de zomerperiode worden een of meer concerten verzorgd door uitgenodigde gastbeiaardiers, waarbij meer fijnzinnige concertmuziek wordt gebracht. Het publiek kan deze beluisteren op de speciale luisterplaats tussen de toren en de als akoestisch scherm dienende muur, van het Dorpshuis, op de nabijgelegen horecaterrassen of in het Vroonhovenpark op de bank met de naam Dommekaet.
In totaal wordt het carillon ongeveer 100 uur per jaar handmatig bespeeld. Op verzoek geeft de Stichting een rondleiding in de toren en een demonstratie van de beiaard en van het automatisch speelwerk. Het automatisch speelwerk laat zich ongeveer 16.000 keer per jaar horen. Het is dus prominent aanwezig in het dorpscentrum van Son.
6. De Stichting Vrienden van de Beiaard
De Stichting Vrienden van de Beiaard Son en Breugel regelt in opdracht van de gemeente de handmatige (100 keer per jaar gedurende 1 uur) en automatische (elk kwartier dagelijks vanaf 19.15 tot 20.45 uur) bespelingen van het carillon, beheert het automatisch speelwerk, houdt controle op het onderhoud van het carillon en het automatisch speelwerk, doet voorstellen voor verbetering en vervanging van onderdelen, bevordert de opleiding van amateur-beiaardiers, beheert het oefenklavier, verzorgt de bezichtigingen van de toren en het carillon, organiseert zomerconcerten en beijvert zich om het carillon onder de aandacht van de bevolking en het gemeentebestuur te houden. De Stichting ontvangt subsidie van de gemeente om de opgedragen taken te vervullen.
De beroepsbeiaardier is Tommy van Doorn, beroepsmusicus te Schijndel.
Het bestuur van de stichting: Voorzitter Thuur Lotstra, secretaris Cor Nooijen, Walcherenlaan 17 5691 ZV Son en Breugel, tel. 0499-473708, penningmeester Myriam van der Hooft, algemeen lid zijn verder: Marja Janssen-van Dinter, Peter de Leijser, Jean Peters en Othon Eijsbouts.
De Stichting is zich ervan bewust dat zij een belangrijke rol vervult bij het bewaren van een Son en Breugels cultureel erfgoed voor het nageslacht. Dat heeft zowel betrekking op het nuttig gebruik van de toren als op het voortzetten van de traditie van de beiaardmuziek, die dateert uit het begin van de 16e eeuw.
Cor Nooijen, secretaris.
